Het was al bekend, dat Jheronimus de jongste zoon was van Anthonis Janszoon van Aken uit Nijmegen en van de kleermakersdochter Aleid van der Mynnen. De jonge Anthonis was rond 1430 met zijn ouderlijke gezin op ongeveer 10-jarige leeftijd in 's-Hertogenbosch komen wonen in de Vughterstraat. In 1443 treedt hij voor het eerst als partij op in een rechtshandeling, waaruit de conclusie kan worden getrokken dat hij toen minstens 23 jaar oud was, de minimum leeftijd voor rechtshandelingen. Op 4 februari 1449 blijkt hij dan getrouwd te zijn met Aleid van der Mynnen.² De jonge schilder Anthonis heeft tot 12 februari 1462 waarschijnlijk gewoond bij zijn ouders of bij zijn schoonouders, totdat hij zelf een huis aan de Markt kocht. Ook kan hij een huis gehuurd hebben, maar dat lijkt mij minder waarschijnlijk, omdat inwoning in familieverband in die tijd meer voor de hand lag, te meer omdat een van de kinderen vaak de zorg voor ouders en grootouders op hogere leeftijd op zich nam. Het huis van Jheronimus' vader bleef tot aan diens dood verre van afgelost, zodat de zogenaamde welvaart en rijkdom

Jheronymus zelf was en bleef onvermogend, omdat zijn vrouw haar bezit ongedeeld behield en vermaakte aan haar eigen familie. Ook het huis aan de Markt was haar en niet zijn bezit. De onroerend-goedbelasting werd weliswaar geind op zijn naam, maar werd in feite betaald door haar inkomsten. Jheronymus werd als het ware onderhouden door zijn vrouw, hoewel hij ook inkomsten genoten zal hebben uit zijn schilderijen.

Slechts één maal wordt Aleid de 'natuurlijke' dochter genoemd van Bartholomeus van der Mynnen, namelijk op 4 februari 1449.³ In die akte belooft Lodewijk, zoon van wijlen Gerardus van Ysenborch, aan Margaretha, dochter van wijlen Henricus Coemptschier, ten behoeve van haar dochter Aleid, natuurlijke dochter van Bartholomeus van der Mynnen, een erfcijns van een gouden rijnsgulden uit een huis in de Vughterstraat, gestaan tussen de erven van de bakker Johannes van Craendonck en Gijsbertus natuurlijke zoon van wijlen Thomas Liscop en aan de achterzijde aan het water grenzend. Hij noemt daarin Aleid, de dochter van Margaretha, zijn bloedverwante (consanguinata) en bepaalt tevens dat haar man Anthonis Janszoon van Aken deze cijns niet mag doorverkopen.

Ruim tien jaar later, op 21 december 1459, komen we dezelfde personen tegen: Anthonis die maelre, zoon van meester Johannes die maelre (van Aken), belooft dan aan Margaretha Coemptschier 12 rijnsgulden voor komende Pasen te betalen.⁴ Door het ontbreken van de familienaam Van Aken heb ik destijds deze oorkonde over het hoofd gezien in mijn werk over Bosch. Op 21 december 1456 geeft Margaretha Coemptschier een juridische volmacht aan Ludovicus van Ysemborch.⁵

Korte tijd later draagt Antonius van Aken als man van Aleid, dochter van wijlen Bartholomeus van der Mynnen, een pacht van een mud tarwe te Rosmalen over aan Lodewijk van Ysenborch. Deze pacht had Margaretha Comptschier testamentair overgedragen aan haar dochter Aleid (de

Er is nog een akte die van belang is: op 6 april 1474 verkoopt de oudste zus van Jheronimus van Aken, namelijk Katharina, een pacht van een mud tarwe uit een huis te Geffen, welke pacht Margaretha Coemptschier had gelegateerd aan haar oudste kleindochter. Katharina doet dit met toestemming van haar vader en van haar broers. Ik vermoed dat Katharina dit legaat verkregen had, niet zo zeer omdat zij een oogappel van haar oma was, maar omdat zij kloosterlinge zou gaan worden. Op die manier kreeg zij een vaste bron van inkomsten mee bij haar intrede. Na die datum horen we dan ook niets meer van deze zus van Jheronimus.

Een suggestie te ver is wellicht het volgende: gezien de akten waarbij Van Ysemborch en Margaretha Coemptschier betrokken zijn geweest, is het te veronderstellen dat Lodewijk van Ysemborch getrouwd is geweest met of samengeleefd heeft met Margaretha Coemptschier, nadat zij van twee andere mannen (zoals wij nog zullen zien) al een kind had gekregen. Van Lodewijk zou zij dan nog drie kinderen hebben gehad.

Daarbij komt dan nog het gegeven dat Margaretha Coemptschier niet alleen de moeder was van haar dochter Aleid van der Mynnen, maar dat zij ook nog een buitenechtelijk kind had van Hubertus van Gemert, genaamd Emond.⁷ Het veel voorkomen van de namen Hubertus en Emond in de familie Van Gemert maakt nadere identificatie wat lastig. Het betekent wel, dat de oma van Jheronimus minstens twee natuurlijke kinderen had. Zij heeft die kinderen opgevoed in haar eigen 'gezin zonder vaders', tenzij zij later trouwde met Van Ysemborch.

Daarnaast had Lodewijk van Ysemborch ook nog drie eigen kinderen uit een huwelijk (met wie?), namelijk: Herman⁸, Elisabeth, die getrouwd was met Petrus van Baest alias Goetkynt⁹ en Gerard, die op zijn beurt vader werd van een zoon Lodewijk.

Lodewijk Gerardszoon van Ysemborch komt voor in akten van 1428 tot 1464, die niets vertellen over zijn beroep of over zijn gezinssituatie. Hij overleed in ieder geval voor 14 november 1474.¹⁰ Jheronimus Bosch verloor deze vriend of wellicht echtgenoot van zijn oma Coemptschier toen hij zelf tussen de 15 en 24 jaar oud was.

Belangrijk is een akte kort na de dood van Bartholomeus van der Mynnen van 17 oktober 1442¹²: op die dag draagt zijn weduwe Agnes van Hyntham het vruchtgebruik van inkomsten over aan haar kinderen Willem, Dirck en Bartholomeus van der Mynnen. Dat betekent, dat zij haar stiefdochter Aleid bewust en juridisch terecht buiten de erfdeling liet! Dat zegt overigens niets over de sfeer die er geheerst heeft tussen Aleid en haar drie halfbroers. De oudste zoon van Bartholomeus, Willem, trouwde met Maria, dochter van Jan Henrics van Woensel en van Kathelijn Eelkens van Gestel.¹³ Deze drie kinderen van Bartholomeus en van Agnes waren dus halfooms van Jheronimus Bosch. De familie Van der Mynnen verdwijnt tegen 1500 uit de archieven.

Voor de klokkengietersfamilie Van Veghel gaan we terug naar Willem Janszoon van Veghel, maar het is vrij lastig deze familie samen te stellen. Derhalve onder voorbehoud het volgende concept.

Over Van der Warck als proost van Meerssen vindt men het een en ander in voor Bossche schepenen verleden akten uit 1429-1434.²³

De kinderen van Jan, die zelf rond 1445 overleed, werden geen klokkengieter.

Uit dit huwelijk werden kinderen geboren, die geen van allen klokkengieter waren, maar wel zo heetten! Nog minstens twee eeuwen zou de familie met de naam Clockgieters blijven bestaan zonder dat beroep uit te oefenen.